REGIONALNA STRATEGIA INNOWACJI WOJEWÓDZTWA
ŚLĄSKIEGO NA LATA 2003-2013
5. Obszary, cele strategiczne, cele szczegółowe, kierunki rozwoju
Regionalnej Strategii Innowacji Województwa Śląskiego na lata 2003-2013
5.1 Zwiększenie udziału firm o wysokiej innowacyjności
w ogólnej liczbie małych i średnich firm |
5.1.1 Wzrost poziomu zaufania wśród firm poprzez polepszenie
klimatu biznesu |
Cel: Zwiększenie dostępności MŚP do użytecznych informacji
Globalizacja oraz zwiększone znaczenie wiedzy, w tym informacji, przy
zachowaniu przewagi konkurencyjnej wymaga od MŚP skutecznego zarządzania
wiedzą wewnętrzną, jak i zewnętrzną. W tym samym czasie, oferenci/dawcy
informacji powinni dbać o jej typowy charakter w nowoczesnym otoczeniu
tak, aby była: kompleksowa, aktualna, łatwa do wykorzystania, dostosowana
do potrzeb MŚP, dostarczona najkrótszą drogą.
Z badań przeprowadzonych w ramach projektu RIS-Silesia wynika, iż: klienci,
targi i wystawy oraz czasopisma fachowe są dla MŚP najważniejszymi źródłami
uzyskania informacji dla inspiracji i rozwoju przedsięwzięć innowacyjnych.
Pozyskanie informacji w tym zakresie odbywa się głównie w oparciu o posiadane
kontakty nieformalne. Ograniczone znaczenie jako źródło informacji posiadają
tzw. wyspecjalizowane źródła informacji, takie jak: firmy konsultingowe,
ujawnienia patentowe, instytucje działające w sektorze B+R oraz ośrodki
transferu technologii. Jednak pełnią one ważną rolę w dostarczaniu specjalistycznych
informacji w innowacyjnej gospodarce. Dostępne informacje w zakresie innowacji
często są niekompletne, nieaktualne i mają zbyt ogólny charakter. Z tego
względu uzyskanie użytecznej informacji jest bardzo kosztowne.
Obok informacji o technologiach i rozwiązaniach innowacyjnych, MŚP wykazują
potrzebę uzyskania dokładnej, aktualnej, pełnej i podanej w odpowiednim
czasie informacji w zakresie: źródeł finansowania przedsięwzięć innowacyjnych,
oferty szkoleniowo-doradczej, sytuacji rynkowej oraz przepisów prawnych.
Dlatego konieczne jest:
Zwiększenie dostępności MŚP do użytecznej informacji w zakresie:
- źródeł finansowania przedsięwzięć innowacyjnych, w tym programów
UE,
- nowych technologii i rozwiązań innowacyjnych dostępnych dla MŚP,
- umiejętności korzystania z aktów prawnych dotyczących ochrony własności
przemysłowej,
- oferty szkoleniowo-doradczej,
- oferty usług specjalistycznych instytucji wsparcia i instytucji B+R
(takich jak certyfikacja i ekspertyzy),
- przepisów prawnych, w szczególności wymogów wynikających z dyrektyw
UE,
- trendów rynkowych,
poprzez:
- przekonanie instytucji wsparcia biznesu oraz instytucji B+R o znaczeniu
utworzenia wspólnego regionalnego systemu informacji dla MŚP,
- utworzenie i rozwój regionalnego systemu informacji ramach Regionalnego
Systemu Innowacji.
Cel: Uporządkowanie systemu finansowania działalności innowacyjnej
MŚP
Głównym sposobem finansowania innowacji są środki własne firm (70% całości
środków). W przypadku małych przedsiębiorstw stosunkowo niewielkie środki
własne w sposób istotny ograniczają skalę i częstotliwość wprowadzanych
rozwiązań innowacyjnych.
Ograniczony dostęp małych przedsiębiorstw do finansowania zewnętrznego
uważany jest za jedną z głównych przyczyn słabej pozycji konkurencyjnej
firm na ich głównych rynkach. MŚP sygnalizują nieprzyjazną postawę banków
wobec ich potrzeb (wysokie zabezpieczenia, wysokie prowizje, nieufność,
pracochłonne i czasochłonne procedury). Problem ten jest typowy dla ogółu
małych przedsiębiorstw, szczególnie zaś dotyczy przedsiębiorstw innowacyjnych,
gdzie część majątku ma postać niematerialną (m.in. patenty, know-how).
MŚP odczuwają problemy ze sfinansowaniem bezpośrednich inwestycji na
zakup nowych urządzeń (linii produkcyjnych) oraz zapewnieniem środków
na: atestację wyrobów, certyfikację, wyspecjalizowane usługi, korzystanie
z wyspecjalizowanego sprzętu i aparatury jednostek B+R.
W województwie śląskim obecne są nie tylko banki oferujące usługi dla
MŚP, ale również 14 instytucji parabankowych typu fundusze poręczeniowe
i pożyczkowe oraz 3 fundusze inwestycyjne typu venture capital. Jednakże
z powodu wysokiego ryzyka często odmawiają finansowania inwestycji i przedsięwzięć
innowacyjnych w MŚP. Brak wizji dotyczącej regionalnego systemu finansowania
działalności innowacyjnej może przyczynić się do osłabienia pozycji konkurencyjnej
MŚP województwa śląskiego w stosunku do ich europejskich konkurentów na
jednolitym rynku. Jednym ze źródeł finansowania działalności innowacyjnej
mogą być również środki Unii Europejskiej w ramach Funduszy Strukturalnych
(w formie dotacji inwestycyjnych, dofinansowania przedsięwzięć o charakterze
szkoleniowo-doradczym, dofinansowania pracy badawczo-rozwojowej, itp.).
Dlatego konieczne jest:
- Dostosowanie istniejących oraz rozwój nowych instrumentów finansowych
tak, aby odpowiadały specyfice potrzeb MŚP dotyczących inwestycji na
innowacje i rozwój.
- Wprowadzenie w instytucjach finansowych metodologii wyceny wartości
intelektualnej.
- Zbudowanie systemu wsparcia finansowego w ramach Funduszy Strukturalnych
pozwalającego na dofinansowanie: badań na rzecz MŚP, w tym współpracy
z sektorem B+R; wdrożenia wyników badań w MŚP; atestacji wyrobów; certyfikacji;
wyspecjalizowanych usług w zakresie innowacji.
- Promowanie i wspieranie udziału MŚP w Programach Europejskich na
rzecz innowacji.
Cel: Dostosowanie oferty szkoleniowo-doradczej w zakresie innowacji
do potrzeb MŚP
Informacja techniczna, techniki oraz metodologie wprowadzania technik
mogą być importowane do województwa śląskiego. Natomiast efektywne wykorzystanie
rozwiązań innowacyjnych wymaga umiejętności uczenia się i dostosowania
do nowej rzeczywistości. Podstawą rozwoju MŚP jest zdolność do wykorzystania
przez menedżerów wiedzy innych. Również umiejętność efektywnego działania
pracowników w innowacyjnym otoczeniu prowadzi do zwiększenia wydajności
MŚP.
Szczególnie małe firmy słabo orientują się w dostępnej ofercie szkoleniowo-doradczej,
oceniają ją nisko (zbyt ogólna informacja, zbyt wysoki koszt w porównaniu
z korzyściami) i dodatkowo nie przywiązują do niej kluczowego znaczenia.
Ponadto, informacja o dostępnych usługach do znacznej części firm dociera
przypadkowo i nieregularnie. Sytuacja taka może zagrozić efektywnemu wykorzystaniu
potencjału zasobów w firmie oraz spowodować niższą wydajność.
Z badań przeprowadzonych na reprezentatywnej próbie 300 MŚP wynika, że
firmy o wysokiej innowacyjności potrzebują bardzo specjalistycznego doradztwa
oraz pakietów szkoleniowych. Natomiast firmy o średniej i niskiej innowacyjności
uważają, że brakuje zintegrowanej jakościowej oferty szkoleniowo-doradczej
w zakresie wiedzy o zarządzaniu strategicznym oraz podstaw do wprowadzania
innowacji w firmie. Szczególnie dla grupy firm o średniej i niskiej innowacyjności,
konieczne jest stworzenie systemu szkoleniowo-doradczego obejmującego
ofertę w zakresie: opracowania i wdrażania strategii rozwoju przedsiębiorstwa,
w oparciu o nowe technologie i rozwiązania innowacyjne; projektowania
i wdrażania potwierdzonych certyfikatem systemów zarządzania jakością,
środowiskiem, bezpieczeństwem i higieną pracy; uzyskania certyfikatów
zgodności dla wyrobów, surowców, maszyn i urządzeń, aparatury kontrolno-pomiarowej
i personelu oraz w nadawaniu wyrobom znaku CE itp.
Dlatego konieczne jest:
- Dostosowanie oferty instytucji zajmujących się szkoleniem, doradztwem
i usługami innowacyjnymi dla MŚP.
- Prowadzenie stałego monitoringu potrzeb MŚP w zakresie szkoleń.
- Opracowanie i promowanie wskazanych pakietów szkoleniowych dla firm
o średniej i niskiej innowacyjności.
- Ułatwinie, zwłaszcza średnim firmom, angażowania specjalistów, którzy
mogą prowadzić szkolenia na miejscu.
- Promowanie kształcenia ustawicznego i wspieranie umiejętności skutecznego
zdobywania wiedzy.
Cel: Zwiększenie wpływu na otoczenie administracyjno-prawne i gospodarcze
MŚP często uważają, że obecne otoczenie administracyjno-prawne jest niekorzystne
dla ich rozwoju. Niemożność reagowania indywidualnej firmy na sytuację
zewnętrzną sprawia, iż firmy niechętnie podejmują decyzje o charakterze
wysokiego ryzyka. Jednocześnie niektóre procedury administracyjne są czasochłonne
i kosztowne. Działają już różne podmioty zajmujące się lobbingiem na rzecz
rozwoju innowacji, jednakże nie zawsze są one postrzegane przez MŚP za
instytucje właściwe do występowania w ich imieniu.
Aktywność gospodarcza województwa śląskiego wciąż jest kojarzona z sektorami
tradycyjnymi. Utrudnia to w pewnym stopniu firmom innowacyjnym, działającym
w innych sektorach, zdobycie nowych rynków poza regionem. Dla zmiany sytuacji
w tym zakresie potrzebny jest lobbing o zasięgu ponadregionalnym, promujący
osiągnięcia firm innowacyjnych regionu. Niestety, lobbing wciąż ma charakter
nieformalny, wykorzystujący kontakty osobiste, zwykle dla uzyskania indywidualnych
korzyści. Natomiast brak jest pomysłu na zorganizowane działania lobbingowe
dla szerszej grupy podmiotów o podobnych interesach.
Dlatego konieczne jest:
- Wspieranie debaty dotyczącej sposobów prowadzenia regionalnego lobbingu.
- Rozbudowa mechanizmów lobbingu w oparciu o istniejące inicjatywy.
Cel: Wykorzystanie najlepszych praktyk jako inspiracji dla MŚP do
podejmowania działań innowacyjnych
Najlepszą inspiracją dla MŚP są inne MŚP, które odniosły sukces. W województwie
śląskim wiele stowarzyszeń, izb gospodarczych, redakcji czasopism, itp.
organizuje regularne konkursy na najlepszą firmę, menedżera, produkt albo
technikę. Jest to szansa dla MŚP, aby pokazać swoje osiągnięcia i być
przykładem dla innych. Jednakże tego rodzaju inicjatywy mają charakter
krótkoterminowy. Zbyt rzadko wykorzystuje się doświadczenie dobrych firm
jako źródło wiedzy dla innych MŚP z potencjałem rozwoju. Jednocześnie
wśród firm, ze względu na polską mentalność, istnieją obawy do celowości
i wymiernych efektów promowania własnych osiągnięć. Wiele firm uważa,
że działania takie nie zawsze są postrzegane pozytywnie przez środowisko,
powodują wzrost zainteresowania konkurencji oraz urzędów kontroli państwowej.
Dlatego konieczne jest:
- Rozwijanie istniejących inicjatyw nagradzania najlepszych praktyk
oraz zapewnienie ich ciągłości.
- Przekonywanie MŚP o konieczności i zaletach dzielenia się doświadczeniami
ze swoich osiągnięć jak i korzystania z najlepszych praktyk.
5.1.2 Wspieranie doskonałości w MŚP |
Cel: Wzmacnianie podejścia strategicznego w MŚP
Efektywność działania firmy oceniana jest między innymi przez poziom
wydajności oraz umiejętność obniżania kosztów. Trudniejszy dostęp do środków
finansowych, mniej efektywny marketing i reklama oraz wyższe koszty produkcji
i niższa wydajność, wynikające z mniejszej skali produkcji, przyczyniają
się do obniżenia poziomu konkurencyjności MŚP. Ponad połowa badanych MŚP
uznała, iż może poprawić swoją pozycję konkurencyjną poprzez: modernizację
stosowanych technologii i wprowadzenie nowych produktów i wzorów,
redukcję kosztów oraz poprawę kanałów dystrybucji. Jednakże opanowanie
rozwiązań innowacyjnych do poziomu konkurencyjności wymaga nowych umiejętności,
informacji technicznej, technik organizacyjnych oraz metod marketingowych
i dostawczych.
Inwestycje w obszarze działalności innowacyjnej często są związane z
dużym ryzykiem. Nie zawsze jest możliwe określenie rezultatów wprowadzenia
rozwiązań innowacyjnych. Dlatego też, przedsiębiorca przede wszystkim
musi przekonać instytucje finansowe (banki, fundusze, itp.) oferujące
mu niezbędny kapitał na inwestycje, że ponoszone przez nie ryzyko jest
minimalne, a przedsięwzięcie dochodowe. Wymaga to opracowania dobrego
biznes planu i podejścia strategicznego ze strony przedsiębiorcy.
Biorąc pod uwagę ograniczony dostęp do zasobów oraz niestabilne otoczenie,
niezbędne jest podejście strategiczne menedżerów MŚP przy podejmowaniu
kluczowych decyzji. Tymczasem badania pokazały, iż 1/3 firm nie potrafi
określić 3 najważniejszych dla siebie priorytetów rozwojowych.
Dlatego konieczne jest:
- Promowanie podejścia strategicznego kadry zarządzającej MŚP i nabywania
przez nich umiejętności koniecznych do skutecznego prowadzenia działalności
na jednolitym rynku europejskim.
- Rozbudowanie oferty instytucji wsparcia biznesu w zakresie przygotowywania
strategii rozwoju oraz biznes planów MŚP.
Cel: Promowanie kultury innowacyjnej w MŚP
Innowacyjne zarządzanie firmą wymaga od menedżerów posiadania umiejętności,
które pozwalają na otwarty i komunikatywny sposób zarządzania firmą. Niezwykle
istotne jest, aby ukierunkować myślenie o firmie na ciągłe zmiany
powodujące poprawę sytuacji w firmie.
Być innowacyjnym nie zawsze oznacza, że należy przeprowadzać drogie badania,
wdrażać najnowszą technikę albo inwestować w kosztowne urządzenia. Bogatym
źródłem pomysłów innowacyjnych mogą okazać się pracownicy, którzy wykorzystują
swoje doświadczenia praktyczne. Czasem proponowane przez pracowników proste
rozwiązania organizacyjne lub techniczne mogą przyczynić się do zmniejszenia
kosztów lub podniesienia wydajności. Menedżerowie firm powinni doprowadzić
do sytuacji, w której pracownicy mają możliwość wykazania swoich umiejętności
przedsiębiorczości, w tym: odpowiedzialności, lojalności, własnej inicjatywy,
zaufania, pracy zespołowej oraz doskonalenia się poprzez wspólne praktyki.
Głównym partnerem MŚP w dziedzinie innowacji są inne MŚP. Prawie 60%
badanych MŚP w ostatnich trzech latach współpracowało z innymi przedsiębiorstwami
w zakresie opracowywania i wdrożenia rozwiązań innowacyjnych. Jednakże
współpraca często ogranicza się do niewielkiej liczby partnerów, co po
czasie może prowadzić do błędnego postrzegania otoczenia. Do głównych
barier w nawiązywaniu współpracy można zaliczyć: nieufność wobec partnerów,
sceptycyzm co do wymiernych korzyści oraz nieumiejętność znalezienia odpowiednich
partnerów. Ponadto, odczuwalny jest brak okazji i miejsc do nawiązywania
kontaktów z innymi MŚP. Współpraca MŚP z innymi podmiotami gospodarczymi
okazuje się korzystna, ponieważ może zapewnić dostęp do nowych rynków
zbytu, przyczynić się do powstania nowych produktów i technologii oraz
zbudować lepszy wizerunek firmy.
Dlatego konieczne jest:
- Zwiększenie świadomości kadry zarządzającej MŚP o korzyściach wynikających
z zaangażowania własnych pracowników w opracowywanie rozwiązań innowacyjnych.
- Stworzenie stałej platformy kontaktów między MŚP w celu wzajemnego,
lepszego poznania, wymiany doświadczeń i nawiązywania współpracy - opracowanie
działań umożliwiających zwiększenie zaufanie wśród MŚP.
Cel: Wspieranie efektywnego wykorzystanie przez MŚP potencjału rynkowego
na jednolitym rynku europejskim
Integracja Polski z Unii Europejską stworzy dla MŚP nowe możliwości rozszerzenia
działalności gospodarczej poprzez eksport lub podwykonawstwo zleceń w
ramach sieci międzynarodowych. Natomiast z badań wśród MŚP województwa
śląskiego wynika, iż większość z nich działa na lokalnym rynku. Błędne
jest myślenie, iż mocna pozycja na rynku lokalnym nie wymaga przygotowania
firmy do obrony przed konkurencją firm zagranicznych. Podobna sytuacja
dotyczy dobrych produktów polskich MŚP, które nie posiadają odpowiednich
certyfikacji lub nie spełniają standardów wynikających z dyrektyw Unii
Europejskiej, w tym bezpieczeństwa i ochrony środowiska. Dlatego też jednolity
rynek europejski stworzy nowe możliwości dla tych MŚP, które są dobrze
przygotowane, a zagrozi upadłością nieprzygotowanym. Ze względu na rozwiniętą
konkurencję wśród MŚP działających na jednolitym rynku europejskim, wiele
polskich MŚP zostanie zmuszonych do poszukiwania nisz rynkowych i specjalizacji,
co umożliwi im znalezienie stabilnego miejsca na rynku.
Istotnym elementem w przygotowaniu MŚP do efektywnego udziału w jednolitym
rynku europejskim powinno być wsparcie MŚP w dostosowaniu się do wymogów
prawnych Unii Europejskich, co pozwoli firmom sprostać konkurencji na
rynkach europejskich. Ponadto konieczne będzie wprowadzenie w MŚP najlepszych
dostępnych technologii i praktyk według zasad tzw. "nowego podejścia
do harmonizacji technicznej", które sprawia, iż tylko te produkty,
które spełnią określone wymagania, będą mogły być wprowadzone na rynek.
Dlatego konieczne jest:
- Zwiększenie świadomości MŚP o korzyściach i zagrożeniach wynikających
z udziału w jednolitym rynku europejskim.
- Wspieranie rozwoju umiejętności w zakresie eksportu, wdrażania przez
MŚP systemów jakości i standardów Unii Europejskiej oraz uzyskiwania
certyfikatów.
- Wspieranie umiejętności MŚP w zakresie specjalizacji oraz wykorzystania
nisz rynkowych.
Cel: Wspieranie wykorzystania technologii informatycznych (ICT) w
MŚP
Trudno wyobrazić sobie życie bez komputera, maszyny bez sterowania komputerowego,
pracy w firmie bez standardowego i specjalizowanego oprogramowania. ICT
prowadzi do nowych modeli organizacji pracy oraz szybszego rozpowszechniania
i używania informacji. Nowe sposoby prowadzenia marketingu oraz prowadzenia
biznesu z klientami i dostawcami w ramach e-biznesu jeszcze nie są szeroko
wykorzystywane. Jednocześnie uczenie się na odległość (e-learning) tworzy
dla MŚP możliwość zdobycia wiedzy w elastyczny sposób dostosowany do warunków.
Z badań wśród MŚP wynika jednak, iż ponad 70% firm wykorzystuje internet
jako narzędzia do poszukiwania informacji. Rozwiązania ICT mogą być bardzo
przydatne w procesie zarządzania oraz optymalizacji produkcji. Ich wdrożenie
wymaga często od pracowników firm umiejętności dostosowania się oraz dodatkowego
kształcenia się.
Dlatego konieczne jest:
- Promowanie kultury informatycznej.
- Szerokie promowanie możliwości stosowania ICT w MŚP.
- Zwiększenie świadomości o korzyściach z prowadzenia e-biznesu oraz
e-learningu przez MŚP.
- Wspieranie wdrażania przez MŚP technologii ICT.
5.2 Zwiększenie wykorzystania potencjału badawczo-rozwojowego
|
5.2.1 Wzmacnianie doskonałości w sektorze B+R
|
Cel: Wspieranie kultury innowacyjnej w sektorze B+R
Ludzie są prawdziwym źródłem przewagi konkurencyjnej gospodarki regionu.
Dlatego istotne jest, aby w środowisku badawczo-rozwojowym kłaść nacisk
na dostosowanie się do nowych wymogów w gospodarce i w życiu społecznym.
Opracowywanie wynalazków i rozwój nowych technik, jest ryzykownym przedsięwzięciem.
Sposób nagradzania pracowników podejmujących ryzyko, wpływa na ich zachowanie
innowacyjne. Dlatego, aby skutecznie przygotować naukowców do nowych wyzwań,
istotne jest wspieranie tych, którzy podejmują ryzyko, którzy szukają
nowych i bardziej efektywnych rozwiązań i nie akceptują stanu obecnego.
W instytucjach B+R należy wykreować takie otoczenie, w którym promuje
się otwartość, gdzie informacja jest dostępna bezpłatnie dla pracowników
i gdzie mają oni możliwość bezpośrednich kontaktów i wymiany poglądów.
Pracownicy sektora B+R powinni cieszyć się zaufaniem swoich instytucji,
czuć, że mają ich wsparcie. Należy umożliwić im prowadzenie prac zgodnie
z ich zainteresowaniami, szczególnie na wyższych uczelniach, dać im w
pewnym zakresie wolną rękę, co pozwoli na rozwijanie cennych pomysłów.
Pracownicy, którym oferuje się swobodę, których kierownictwo instytucji
zachęca do rozwijania własnych pomysłów, są bardziej kreatywni. Obok zapewnienia
przyjaznego środowiska, istotnym warunkiem dla zwiększenia innowacyjności
w pracy sektora B+R jest jednoczesne stawianie coraz większych wymagań
pracownikom.
Dlatego konieczne jest:
- Zwiększenie świadomości kadry zarządzającej instytucji B+R o korzyściach
płynących ze zwiększania zaangażowania pracowników w określenie nowych
obszarów problemowych, opracowywanie rozwiązań innowacyjnych oraz tworzenie
nowych innowacyjnych firm.
- Zwiększenie umiejętności przedsiębiorczości pracowników instytucji
sektora B+R.
Cel: Wspieranie reorientacji rynkowej
Działalność sektora B+R skierowana głównie na zaspokojenie potrzeb badawczych
dużych firm z sektorów tradycyjnych w ostatnich latach uległa dywersyfikacji.
MŚP coraz częściej stają się klientami tych instytucji. Jednak brak podejścia
marketingowego w instytucjach B+R oraz zbyt skomplikowane procedury powodują,
że MŚP z nieufnością postrzegają współpracę.
Dla sprostania wymogom europejskiego rynku konieczne jest stworzenie
dla polskich MŚP możliwości dla zdobycia technologii spełniających określone
wymagania. Sytuacja ta wymusi na sektorze B+R kompleksową reorientację
w sposobie ich działania, która może być realizowana poprzez dostosowanie
zakresu badań do potrzeb rynku, jak i uproszczenie procedur dotyczących
współpracy badawczo-rozwojowej.
Pomocne również może być tworzenie naukowo-przemysłowych centrów zaawansowanych
technologii lub centrów doskonałości, w ramach których zostaną opracowane
nowe standardy jakościowe dla ofert skierowanych do MŚP.
Ponadto MŚP poprzez podejmowane próby rozwiązywania swoich problemów
mogą być źródłem pomysłów dla nowych technologii i produktów. Proces włączania
MŚP przez sektor B+R do udziału w rynku technologiczno-innowacyjnym powinien
obejmować następujące etapy:
- Identyfikacja ważnych rynkowo lub technologicznie trendów.
- Identyfikacja wiodących MŚP, poprzez ich doświadczenie, wielkość
potrzeb oraz poziom nowoczesności.
- Analiza ich potrzeb.
- Usytuowanie potrzeb MŚP na tle ogólnej sytuacji na rynku.
Wymaga to od sektora B+R większej elastyczności procedur dotyczących
nawiązywania i realizacji współpracy z MŚP.
Dlatego konieczne jest:
- Opracowanie i wdrażanie elastycznych procedur w sektorze B+R dla
współpracy z MŚP.
- Opracowanie metodologii analiz potrzeb MŚP i trendów rynkowych.
- Udostępnienie MŚP niezbędnych informacji o trendach rynkowych.
Cel: Zwiększenie udziału w międzynarodowych sieciach współpracy
Okres życia nowych technologii jest coraz krótszy, powodując zwiększenie
ryzyka sukcesu technologicznego dla prowadzonych badań. Dlatego też bardzo
istotny jest dostęp i wymiana informacji o podobnych badaniach prowadzonych
w innych krajach poprzez międzynarodową współpracę. Szerokie możliwości
uczestniczenia w międzynarodowych sieciach współpracy jak i możliwość
otrzymania wsparcia finansowego na taką działalność stwarzają programy
ramowe Unii Europejskiej.
Współpraca międzynarodowa jest jednym z najważniejszych sposobów rozszerzenia
poglądów i dostępu do informacji. Jednocześnie, umożliwia konfrontację
(benchmarking) oceny własnych osiągnięć w stosunku do poziomu światowego.
Dlatego konieczne jest:
- Promowanie znaczenia "benchmarkingu" jako elementu istotnego
dla optymalnego rozwoju instytucji sektora B+R na jednolitym rynku europejskim.
- Promowanie korzyści z uczestnictwa w międzynarodowych sieciach współpracy.
- Utworzenie systemu informacyjnego o możliwości uczestnictwa w międzynarodowych
sieciach współpracy.
5.2.2 Wprowadzanie do sektora B+R technologii niezbędnych
dla rozwoju gospodarki |
Cel: Wspieranie specjalizacji sektora B+R działającego w tradycyjnych
sektorach
W województwie śląskim działalność naukowo-badawcza i rozwojowa koncentruje
się wciąż w obszarze tradycyjnych dla regionu sektorach gospodarczych.
Prawie 70% badanych ośrodków B+R jest zaangażowanych w sektory i branże
zaliczane do niskiej i średnio niskiej techniki. Stan taki należy uznać
za zagrożenie dla sektora B+R w województwie śląskim. Jednak nie oznacza
to, że trzeba zapomnieć o przeszłości i koncentrować się jedynie na rozbudowie
działalności B+R w sektorach średnio wysokiej i wysokiej techniki.
Należy wyodrębnić mocne strony tradycyjnej działalności sektora B+R i
wspierać je poprzez specjalizacje w niszach rynkowych nie tylko na poziomie
regionalnym, ale również międzynarodowym. Pomocny w tym zakresie może
okazać się sposób prowadzenia działalności B+R poprzez zintegrowane ośrodki
B+R skupiające zespoły naukowców o wybitnych osiągnięciach badawczych,
którzy współpracują ze środowiskiem gospodarczym w zakresie wspólnych
tematów badawczych. Zespoły te powinny mieć dostęp do aparatury o odpowiednim
standardzie, zapewniającym realizację badań na najwyższym poziomie technicznym.
Dlatego konieczne jest:
- Wspieranie wyspecjalizowanych eksperckich zespołów powstałych dla
rozwiązania określonych problemów badawczych.
- Wspieranie tworzenia zintegrowanych instytucji badawczych.
- Zapewnienie odpowiedniego poziomu technicznego infrastruktury naukowo-badawczej.
Cel: Wspieranie powstawania nowych specjalizacji w działalności B+R
Duży obszar występowania tradycyjnego przemysłu niekonieczne hamuje rozwój
gospodarki, natomiast skala stosowania tradycyjnych technologii stanowi
zagrożenie dla jej konkurencyjności. Sukces nowych technologii jest zależny
od ich wykorzystania. Niektóre techniki są wykorzystywane w różnych dziedzinach
gospodarczych. Ich efektywne stosowanie w procesie produkcyjnym decyduje
często o lepszej jakości produktu, większej wydajności oraz o obniżeniu
kosztów produkcji. Szczególnie dotyczy to: informatyki, optoelektroniki,
automatyki przemysłowej, inżynierii materiałowej oraz bioinżynierii.
Technologie z zakresu automatyki przemysłowej i inżynierii materiałowej,
opracowane przez sektor B+R, regionu są z powodzeniem wykorzystane w przemyśle
tradycyjnym. Natomiast w innych obszarach technologicznych, takich jak
np. bioinżynieria oraz optoelektronika, konieczne jest stworzenie specjalistycznych
ośrodków opartych na instytucjach zdolnych do opracowania rozwiązań innowacyjnych,
a działających aktualnie w rozproszeniu.
W województwie śląskim aktywnych jest wielu wybitnych naukowców dysponujących
wysokiej klasy aparaturą naukową, co może stać się podstawą do rozwijania
nowych specjalizacji w zakresie:
- Biotechnologii, w tym bioinżynierii, biologii oraz technologii dla
zdrowia.
- Technologii dla energetyki, w tym technologii wytwarzania energii
ze źródeł odnawialnych, spalanie i termiczna utylizacja odpadów oraz
oszczędność energii.
- Technologii dla ochrony środowiska, w tym inżynierii biogeochemiczna
oraz zarządzania odpadami.
- Technologii informacyjnej i telekomunikacji.
- Produkcji i przetwarzania materiałów, w tym materiałów zaawansowanych.
Ich rozbudowanie wymaga od instytucji sektora B+R - a szczególnie od
wyższych uczelni - w pierwszym rzędzie wykonania analiz określenia rzeczywistego
stanu posiadania zasobów innowacyjnych, w tym zasobów ludzkich i zaplecza
technicznego, w wyżej wymienionych obszarach B+R. Wyniki takich analiz
powinny dać odpowiedź na pytanie: "Czy rozbudowywać istniejące zaplecze
badawczo-naukowe, czy rozpoczynać tworzenie kierunków od nowa?" Ponadto,
uczestnicy Regionalnego Forum Innowacji RIS-Silesia sugerowali, aby przy
rozwijaniu nowych perspektywicznych obszarów techniki sprowadzić z zewnątrz
wybitnych naukowców, wokół których utworzone zostaną nowe zespoły eksperckie.
Globalizacja rynku światowego spowodowała w ostatnich latach koncentrację
produkcji, rosnącą wraz z postępem technicznym. Czas życia nowych technik
jest coraz krótszy, powodując zwiększenie ryzyka sukcesu technologicznego
dla prowadzonych badań. Dlatego też środowisko sektora B+R musi mieć świadomość,
że fizyczną niemożliwością jest specjalizacja we wszystkich nowoczesnych
dziedzinach techniki. Natomiast techniki te są niezbędne dla rozwoju przemysłu.
Dlatego środowisko stoi przed wyborem czy z jednej strony kontynuować
wspieranie badań we własnych laboratoriach i wdrażanie ich wyników, czy
z drugiej strony pozyskiwać nowości techniczne z innych krajów poprzez:
import licencji, zakup gotowych urządzeń technicznych realizujących nowe
technologie oraz przedsięwzięcia inwestycyjne z udziałem dostarczycieli
technologii.
Dlatego konieczne jest:
- Ustawiczne prowadzenie wewnętrznych analiz umożliwiających ocenę
rzeczywistego stanu zaplecza B+R z udziałem ekspertów ze środowiska
gospodarczego.
- Opracowywanie i wdrażanie przez regionalne grupy eksperckie (przedstawiciele
środowisk gospodarczych i naukowych) programu rozwijania nowych specjalizacji
naukowych.
- Określenie sposobu wyboru w zakresie tworzenia lub importu technologii
niezbędnych dla gospodarki i ich dostosowanie do warunków regionalnych.
Cel: Promowanie najlepszych praktyk jako wizytówki regionu
Wybitne rozwiązania innowacyjne bez skutecznego marketingu kończą się
niepowodzeniem. Słabość sektora B+R województwa śląskiego, to brak umiejętności
informowania o sprawdzonych osiągnięciach innowacyjnych oraz brak promowania
specjalności i unikalności zaplecza B+R. Ryzyko technologiczne wymaga
od oferujących rozwiązania innowacyjne, aby byli blisko klientów oraz
angażowali ich od początku w proces opracowania tych rozwiązań.
Dlatego istotne jest większe skoncentrowanie się na pomyśle, dzięki któremu
powstało rozwiązanie innowacyjne niż na samym rozwiązaniu. Pozwala to
na wspieranie długotrwałego procesu marketingu oraz tworzenie sprzyjającej
atmosfery wokół pracy sektora B+R województwa śląskiego - w tym w niektórych
zakresach (biotechnologie, ochrona środowiska) większej akceptacji przez
społeczeństwo. Promowanie osiągnięć sektora B+R na szeroką skalę w szkołach
i uczelniach mogłoby stać się skutecznym instrumentem zwiększenia motywacji
wśród młodzieży do podejmowania pracy w sektorze B+R. Co ważniejsze, wypracowany
wspólnie przez instytucje sektora B+R marketing regionalny w zakresie
niektórych obszarów techniki, mógłby być wykorzystany w celu pozyskania
bezpośrednich inwestycji zagranicznych o charakterze innowacyjnym do województwa
śląskiego.
Dlatego konieczne jest:
- Zwiększenie świadomości wśród instytucji sektora B+R o korzyściach
z tworzenia wspólnego marketingu w obszarach techniki.
- Tworzenie zróżnicowanych programów marketingowych skierowanych do:
MŚP, potencjalnych inwestorów zagranicznych oraz uczniów.
5.3 Zapewnienie skutecznego Regionalnego Systemu
Innowacji opartego na wzajemnym zaufaniu, kreatywności i doskonałości |
5.3.1 Rozwój współpracy partnerskiej na rzecz innowacji
|
Cel: Rozwijanie współpracy sektorowej z udziałem MŚP
Możliwości rozwoju MŚP często determinowane są wielkością firmy (ograniczone
zasoby). Może ona być przyczyną: utrudnionego dostępu do danych i informacji,
ograniczonej możliwości zapewnienia swoim pracownikom warunków do podnoszenia
kwalifikacji lub nabywania przez nich nowych umiejętności, ograniczonego
dostępu do finansów w celu ekspansji rynkowej lub w celu nabycia technologii
oraz braku poczucia wpływu na politykę rządu. Potwierdzają to badane MŚP,
które uważają, iż ograniczony dostęp do zewnętrznych źródeł finansowania,
mniej efektywny marketing oraz mniej wydajne kanały dystrybucji mają negatywny
wpływ na ich pozycję konkurencyjną. Ponadto ich rozwój hamują wyższe koszty
produkcji i niższa wydajność. Niższe koszty pracy wciąż stanowią atut
konkurencyjny dużej części MŚP (w ocenie 70% badanych firm), ale jego
rola będzie maleć w przyszłości, w miarę wzrostu płac w Polsce.
Niektóre tradycyjne sektory przemysłowe będą w dalszym ciągu odgrywać
istotną rolę w gospodarce województwa. Sektor energetyki oraz przemysł
wydobywczy angażują szereg MŚP. Wokół niektórych z nich powstały już pierwsze
sieci. Podobne inicjatywy tworzenia sieci mają miejsce w sektorze turystyki,
poprawiając jakość i dostępność usług.
Ponadto, w gospodarce województwa śląskiego na koniec 2001r. obserwowany
był duży udział MŚP w 10 wyróżniających się sektorach przetwórstwa przemysłowego
biorąc pod uwagę: liczebność podmiotów gospodarki narodowej, wielkość
produkcji sprzedanej, liczbę pracujących, poziom nakładów inwestycyjnych
oraz nakładów na działalność innowacyjną:
- Produkcja chemikaliów, wyrobów chemicznych i włókien sztucznych,
- Produkcja maszyn i urządzeń
- Produkcja maszyn i aparatury elektrycznej
- Produkcja pojazdów mechanicznych, przyczep i naczep
- Produkcja wyrobów gumowych i z tworzyw sztucznych
- Produkcja wyrobów z surowców niemetalicznych pozostałych
- Produkcja metalowych wyrobów gotowych
- Produkcja artykułów spożywczych i napojów
- Włókiennictwo
- Produkcja żeliwa i stali oraz stopów żelaza
W województwie śląskim istnieje także dynamiczna - jednak wciąż zbyt
mała - grupa MŚP w takich sektorach jak produkcja maszyn biurowych i komputerów,
produkcja środków farmaceutycznych, chemikaliów medycznych i środków pochodzenia
roślinnego, produkcja statków powietrznych i kosmicznych (sektor lotniczy).
Sektory te są oceniane jako przyszłościowe. Istniejący potencjał MŚP może
stać się podstawą do wykorzystania wyników prac B+R w nowych dziedzinach
technologii.
Motorem powstawania nowych rozwiązań technologicznych jest przemysł.
Należy podkreślić, iż silny sektor przemysłu potrzebuje szerokiego zakresu
coraz bardziej specjalistycznych usług. Dlatego ważne jest, aby wspierać
rozwój, jakość oraz dalszą profesjonalizację następujących usług biznesowych:
oprogramowanie, multimedia, marketing, audyt i usługi księgowe, doradztwo
prawne, usługi techniczne oraz usługi związane z zasobami ludzkimi. Odgrywają
one istotną rolę w sieciach sektorowych i w zagęszczeniu łańcuchów wartości,
co z kolei pozytywnie wpływa na pozycję konkurencyjną poszczególnych sektorów.
Dla osiągnięcia wyznaczonego celu, należy zwracać szczególną uwagę na
wzrost zaangażowania MŚP we współpracę w sieciach, która umożliwia:
- wspólne działanie MŚP na rzecz innowacji, w tym: prace badawcze,
wzornictwo przemysłowe i projektowanie użytkowe, badanie rynku oraz
doskonalenie kadr poprzez szkolenia,
- tworzenie systemów wymiany doświadczeń i najlepszych praktyk służących
jako inspiracja dla innych,
- tworzenie warunków dla wzajemnych kontaktów między pracownikami MŚP
i naukowcami z sektora B+R celem rozwiązywania wspólnych problemów badawczych,
- tworzenie sieci podwykonawców w celu przyciągnięcia bezpośrednich
zagranicznych inwestorów.
Dlatego konieczne jest:
- Promowanie i rozwijanie współpracy sektorowej z udziałem MŚP przy
wykorzystaniu doświadczenia rozwiniętych regionów w zakresie sieciowania
i wspierania klasterów.
- Wprowadzenie metodologii analizy łańcucha wartości dla lepszego zrozumienia
rozwoju oraz identyfikowania kluczowych wyzwań w sektorach przemysłowych.
- Wsparcie przedsiębiorstw opartych na związkach kooperacyjnych (konsorcjach)
z sektorem B+R lub innymi przedsiębiorstwami.
- Promowanie i rozwijanie sieci podwykonawców w celu przyciągnięcia
bezpośrednich inwestycji zagranicznych.
Cel: Utworzenie elastycznej struktury sieciowej na rzecz innowacji
Dla osiągnięcia sukcesu przez firmy innowacyjne konieczne jest, aby w
ich otoczeniu istniała odpowiednia infrastruktura zapewniająca firmom
dostęp do usług wymaganych dla realizacji zadań innowacyjnych. Województwo
śląskie liczy około 62 instytucji sektora B+R oraz 60 instytucji wspierających.
Dostawcy technologii to 10 wyższych uczelni, 6 instytutów i samodzielnych
zakładów PAN, 30 jednostek badawczo-rozwojowych oraz 16 laboratoriów przemysłowych
(dane uzyskano podczas przeprowadzenia analizy potencjału województwa
śląskiego).
Wprowadzanie innowacji uwarunkowane jest przez: posiadane zasoby ludzkie,
kapitał społeczny (umiejętność współpracy), kapitał organizacyjny, infrastrukturę
wspierającą innowacje, infrastrukturę techniczną (drogi, tereny, telekomunikacja,
itp.), kapitał finansowy, podstawy prawne. Dla rozwoju działalności innowacyjnej
w województwie śląskim, konieczne jest tworzenie takich warunków, aby:
myślenie kreatywne, zdolności naukowe, umiejętności zarządzania finansami
i prowadzenia marketingu zostały połączone i optymalnie wykorzystane w
ramach regionalnego systemu innowacji.
Na regionalny system innowacji składa się: współpraca i sposoby wymiany
informacji i wiedzy (formalne i nieformalne) w istniejących strukturach
i powstające ad hoc - pomiędzy przedsiębiorstwami, sektorem badań i rozwoju
oraz instytucjami wspierającymi. Efektywne regionalne systemy innowacji
próbują tworzyć związki pomiędzy tymi, którzy pozyskują i wykorzystują
wiedzę i tymi, którzy ją tworzą i rozpowszechniają. Regionalna współpraca
partnerska - lub sieci współpracy - mogą odgrywać konstruktywną rolę przy
wspieraniu innowacji w MŚP.
Z badań wynika, iż sektor B+R w województwie śląskim nie jest traktowany
jako ważny partner MŚP w dziedzinie innowacji, ale raczej jako uzupełniające
źródło informacji. MŚP współpracują z sektorem B+R, aby uzyskać doradztwo,
ekspertyzy i opracowania, których firmy nie są w stanie samodzielnie wykonać.
Współpracę tą często utrudniają wysokie koszty, zbyt trudne i długie procedury
oraz regulacje rządowe. Ponadto brak informacji o ofercie sektora B+R
często stanowi barierę w poszukiwaniu nowych kontaktów ze strony MŚP.
Kontakty między sektorem MŚP a sektorem B+R nawiązywane są często bezpośrednio
przez przedsiębiorców, którzy wykorzystują do tego celu targi, wystawy
i konferencje. Nie korzystają w tym zakresie z pośrednictwa z instytucji
wspierających.
Instytucje wspierające pośredniczą natomiast w dostępie małych firm do
zewnętrznych zasobów wiedzy, doradztwa, finansów oraz w nawiązywaniu współpracy
z różnymi partnerami firm. W zakresie innowacji, pomagają MŚP przy diagnozowaniu
potrzeb, transferze i adaptacji rozwiązań do warunków firm. Do tej grupy
należą: parki technologiczne, naukowe, centra innowacji, centra transferu
technologii, inkubatory, agencje rozwoju, fundusze itp. Firmy wykazują
duże zainteresowanie rozszerzaniem kontaktów z instytucjami wspierającymi
w zakresie wyszukiwania partnerów w biznesie, pomocy w pozyskiwaniu środków
finansowych oraz w sprzedaży i marketingu. Kontakty między sektorem MŚP
oraz instytucjami wspierającymi są często nawiązywane przez przedsiębiorców,
w związku z otrzymaniem oferty usług od instytucji wspierających. Targi
i konferencje nie są postrzegane jako skuteczne narzędzie pozyskania informacji
o ofertach instytucji wspierających.
Wśród słabszych MŚP sygnalizowana jest pilna potrzeba powstania wyspecjalizowanych
ośrodków lub pakietu usług, które prowadziłyby małe firmy "krok po
kroku". Chodzi o komplet prostych usług w zakresie informacji, doradztwa
i szkoleń, wyszukiwania partnerów. Z badań prowadzonych wśród 300 MŚP
wynika, iż właśnie słabsze firmy typują instytucje wsparcia biznesu jako
pierwszego partnera przy prowadzeniu działalności innowacyjnej. Firmy
również oczekują pomocy od instytucji wsparcia w dostępie do informacji
o nowych technologiach stosowanych na rynku. Natomiast, zbyt trudne i
uciążliwe procedury, słaba znajomość ofert i funkcjonowania instytucji
wsparcia biznesu oraz zbyt wysoki koszt usług stanowią barierę współpracy.
Firmy o średniej i wysokiej innowacyjności dla realizacji przedsięwzięć
innowacyjnych potrzebują kompleksowej formy wsparcia, w tym: informacji
wyspecjalizowanej, finansowania zewnętrznego, współpracy z sektorem B+R,
partnerów biznesowych, itp. Istotna w tym zakresie jest klarowna struktura
wsparcia, bliskość kontaktów i elastyczne procedury współpracy.
Dlatego konieczne jest:
Tworzenie i rozwój Regionalnego Systemu Innowacji województwa śląskiego,
w ramach, którego:
- Skupione zostaną instytucje środowisk gospodarczych, naukowych i
samorządowych w Komitecie Sterującym, Regionalnym Forum Innowacji i
grupach eksperckich na poziomie strategicznym i operacyjnym.
- Zostaną opracowane i wdrożone zróżnicowane pakiety usług dla firm
o niskiej, średniej i wysokiej innowacyjności dostosowane do potrzeb
MŚP.
- Opracowany i rozwinięty będzie regionalny system monitoringu i informacji
dla MŚP,
- Zostaną opracowane ulepszone procedury ułatwiania kontaktów między
MŚP, instytucjami B+R i instytucjami wsparcia biznesu.
Cel: Wspieranie procesu przewidywania trendów rynkowych
Istotnym elementem optymalnej współpracy sektora B+R z gospodarką jest
kierowanie się przewidywanymi trendami zmian zachodzącymi w sposobie życia
społeczeństwa. Sposób życia społeczeństwa ma wpływ na konsumpcję oraz
na wzrost zapotrzebowania na nowe rodzaje produktów i usług. Globalizacja,
starzejące się społeczeństwo, nowe sposoby spędzania wolnego czasu, rosnąca
świadomość społeczna, jak i możliwości zdobywania wiedzy - to tylko kilka
tematów, które wymagają wspólnego spojrzenia środowiska gospodarczego
i naukowego.
Rozwój sieci instytucji prowadzących monitoring i dostarczających informacji
dla sfery gospodarczej i administracyjnej zwiększy dostęp przedsiębiorców,
naukowców
i samorządów do istotnych danych dla opracowania przyszłych scenariuszy
rozwoju regionu. Proces pod nazwą "foresight" stosowany jest
w krajach rozwiniętych do tworzenia polityki modernizacyjnej i wprowadzenia
reform. W jego przygotowanie zaangażowane są wszystkie środowiska, które
określają, jakie przemysły i technologie posiadają największe możliwości
i które mają największe szanse rozwoju. Zawarty w trakcie wyboru kierunków
rozwoju konsensus chroni przeprowadzane reformy przed wpływami politycznymi.
W trakcie opracowywania Regionalnej Strategii Innowacji RIS-Silesia zastosowano
komponenty foresight do oceny stanu i możliwości rozwoju sześciu obszarów
specjalizacji technologicznej: technologie informacyjne i telekomunikacja,
biologia i biomedycyna, energetyka, ochrona środowiska, metalurgia, przemysł
samochodowy. Obszary te wybrano podczas spotkania Grupy Roboczej ds. trendów
dnia 10 grudnia 2002 roku. Wymiana poglądów odnośnie kształtowania gospodarki
regionalnej pomiędzy liderami gospodarczymi oraz przedstawicielami kluczowych
dla regionu podmiotów miała umożliwić stworzenie nowego podejścia do szans
i zagrożeń dla rozwoju niektórych sektorów przemysłowych. Obecna w regionie
masa krytyczna w środowisku B+R, gospodarczym, akademickim i samorządowym
oraz uzyskane doświadczenia w ramach projektu RIS-Silesia pozwalają stwierdzić,
iż w województwie śląskim istnieje potencjał dla realizacji foresight.
Dlatego konieczne jest:
- Wzrost świadomości w środowiskach gospodarczych, sektora B+R, akademickich
oraz samorządowych o znaczeniu procesu foresight dla rozwoju regionu.
- Utworzenie systemu foresight przy współudziale osób zaangażowanych
w innowacje, jednocześnie dysponujące odpowiednią wiedzą i doświadczeniem.
5.3.2 Wspieranie powstawania nowych innowacyjnych
produktów i firm |
Cel: Promowanie wzornictwa i projektowania użytkowego
Z przeprowadzonych badań wśród 300 firm wynika, że w ciągu ostatnich
3-lat firmy te wprowadziły tylko małe zmiany w produktach, które często
są nowością tylko dla firm, a nie stanowią rozwiązań innowacyjnych umożliwiających
poprawienie ich przewagi konkurencyjnej. MŚP dla poprawiania swojej sytuacji
rynkowej bardzo często, starają się specjalizować, aby wykorzystać niszę
rynkową. Dlatego też wzornictwo przemysłowe i projektowanie użytkowe są
niezbędnymi komponentami dla opracowania innowacyjnych produktów i usług.
Dobre zastosowanie wzornictwa daje MŚP możliwość wyróżniania się ich produktów
na konkurencyjnym rynku oraz optymalne dostosowanie ich do wymogów klientów.
MŚP województwa śląskiego w niedostatecznym stopniu korzystają z ofert
usług wzornictwa przemysłowego i projektowania użytkowego. Wynika to z
braku promocji osiągnięć firm oferujących powyższe usługi, jak i z trudności
w dotarciu do tych firm, ze względu na ich rozproszenie. Wprowadzenie
nowego produktu na rynek wiąże się z dużym ryzykiem, dlatego bardzo często
MŚP uważają, że koszt zastosowania wzornictwa przemysłowego i projektowania
użytkowego przekracza ich możliwości.
Dlatego konieczne jest:
- Zwiększenie świadomości MŚP o korzyściach związanych z wzornictwem
przemysłowym i projektowaniem użytkowym.
- Połączenie w sieć regionalną, rozproszonej oferty usług w zakresie
wzornictwa przemysłowego i projektowania użytkowego.
Cel: Zwiększenie wykorzystania prawa własności przemysłowej
Ostatnim etapem opracowania nowego rozwiązania lub nowego produktu powinno
być zagwarantowanie mu ochrony prawnej. Niestety wielu przedsiębiorców
rezygnuje z ubiegania się o ochronę znaków towarowych, wzorów użytkowych
czy też wynalazków. Wynika to ze zbyt wysokich kosztów związanych z procedurą
uzyskania patentów oraz braku świadomości firm, jakie korzyści może im
przynieść opatentowanie produktu. Liczba patentów świadczy o kondycji
firmy, o jej potencjale innowacyjnym. Jest dowodem na to, iż wytwarza
ona produkty wysokiej jakości, na wysokim poziomie technicznym. W rezultacie
ilość zgłoszeń patentowych oraz patentów będących w posiadaniu firmy podnosi
jej pozycję konkurencyjną, a także kreuje jej pozytywny wizerunek. W Unii
Europejskiej od wielu lat przedsiębiorstwa wykorzystują prawa własności
przemysłowej w szerszym zakresie niż w Polsce.
Dlatego konieczne jest:
- Podjęcie działań zmierzających do zwiększenia wykorzystania prawa
własności przemysłowej.
- Usprawnienie działań promocyjnych, informacyjnych oraz doradczych
w zakresie ochrony znaków towarowych, wzorów przemysłowych i patentów.
Cel: Wspieranie kultury innowacyjnej w systemie edukacji
Jednym z celów przeprowadzonej w ostatniej dekadzie reformy systemu edukacyjnego
było między innymi dostosowanie programów edukacyjnych do nowych realiów
w gospodarce i życiu społecznym. Jednak zajęcia prowadzone są często według
tradycyjnych metod. System edukacji powinien kształtować nowe i zmieniać
istniejące sposoby myślenia i oddziaływania na młodych ludzi - przyszłych
twórców innowacji. Wszystkie szkoły i uczelnie powinny przygotowywać młodych
ludzi do podejmowania ryzyka oraz rozwijać w nich cechy przedsiębiorczości.
Istotne jest wspieranie współpracy w zespołach, aby zwiększać zaufanie
oraz umożliwić wymianę pomysłów. Ponadto, w wyższych uczelniach należy
stworzyć instrumenty pobudzania kreatywności oraz wyselekcjonowania utalentowanych
studentów, którzy mogą w przyszłości stworzyć własne innowacyjne firmy.
Wymaga to od kadry naukowo-pedagogicznej zmiany mentalności oraz nowego
podejścia do prowadzenia zajęć. Proces ten jest długotrwały i wymaga natychmiastowego
rozpoczęcia.
Dlatego konieczne jest:
- Zwiększenie zainteresowania kadry zarządzającej i pedagogicznej w
szkołach i uczelniach wspieraniem wśród uczniów i studentów cech przedsiębiorczości
i kreatywności, podejmowania ryzyka oraz pracy w zespołach.
- Opracowanie i wdrażanie programów nauczania w szkołach i uczelniach,
w zakresie przedsiębiorczości i kreatywności, podejmowania ryzyka oraz
pracy w zespołach.
- Opracowanie i wdrażanie działań promujących przedsiębiorczość i innowacyjność
wśród uczniów i studentów.
Cel: Wspieranie powstawania innowacyjnych firm
Udział firm zaawansowanych technologii w gospodarce województwa śląskiego
jest nadal niezadowalający. Bezpośrednie inwestycje zagraniczne odgrywają
istotną rolę w poprawieniu tej sytuacji. Powstawanie nowych innowacyjnych
firm w wyniku zastosowania techniki lub rozwiązań innowacyjnych opracowanych
w ośrodkach B+R albo przez indywidualnego wynalazcę, może być początkiem
długotrwałego procesu zwiększania ilości firm zaawansowanych technologii
oraz tworzenia trwałych miejsc pracy. Należy również uwzględnić, że każde
stworzone miejsca pracy w firmie zaawansowanych technologii powoduje powstanie
3 nowych miejsc pracy w ich otoczeniu. Zatem inwestowanie w tego rodzaju
firmy przynosi wymierne korzyści. Potencjał naukowy oraz liczba studentów
i naukowców działających w instytucjach sektora B+R województwa śląskiego,
pozwala sądzić, że spełnione są podstawowe warunki dla rozwoju firm zaawansowanych
technologii. Natomiast poziom kultury innowacyjnej w tych ośrodkach nie
zawsze jest odpowiedni, aby w optymalny sposób wspierać rozwój takich
firm.
Wyniki badań wskazują na zdecydowaną niechęć kierownictwa instytucji
naukowych do "prób biznesowych" swoich pracowników. Powstanie
nowej firmy innowacyjnej jako formy transferu i komercjalizacji technologii
nie jest jeszcze akceptowane w środowisku badawczo-naukowym. Brak koncepcji
i wypracowania odpowiednich procedur pozwalających zabezpieczyć interes
instytucji i ewentualne przyszłe profity z przedsięwzięć zakończonych
sukcesem, jest podstawą obecnej "akademickiej szarej strefy",
przed którą szefowie wielu instytucji bronią się w formie tzw. "oświadczeń
lojalności".
Firmy utworzone na bazie nowej wiedzy technicznej zdobytej przez naukowców,
studentów pozwalają na elastyczne sprawdzenie możliwości rynkowych przy
relatywnie niskim ryzyku. W dłuższym okresie czasu, powstająca sieć firm
innowacyjnych wokół ośrodków B+R może przyczynić do dalszego finansowania
nowych badań oraz przyciągnięcia oddziałów większych koncernów międzynarodowych.
Infrastruktura wspierania przedsiębiorczości technologicznej w otoczeniu
ośrodków B+R we współpracy z instytucjami wspierającymi, powinna obejmować
doradztwo, pomoc finansową i lokalową dla nowych firm. Równolegle realizowane
na wyższych uczelniach programy wsparcia oraz działania promocyjne powinny
rozwijać kulturę innowacyjną i przedsiębiorczości.
Dlatego konieczne jest:
- Opracowanie i wdrażanie przez instytucje sektora B+R wspólnego podejścia
do tworzenia nowych firm innowacyjnych wraz z procedurami ułatwiającymi
ich powstawanie i określającymi zagadnienie własności intelektualnej.
- Opracowanie i wdrażanie przez wyższe uczelnie programów nauczania
i działań promocyjnych zachęcających studentów do tworzenia firm innowacyjnych.
- Rozbudowanie parków technologicznych i inkubatorów technologicznych
jako narzędzia dla ułatwienia dostępu powstającym nowym innowacyjnym
MŚP do infrastruktury oraz wiedzy sektora B+R.
- Opracowanie i wdrażanie metodologii procedur dotyczących możliwości
realizowania w parkach technologicznych projektów badawczych opracowanych
w instytucjach sektora B+R.
Cel: Ułatwienie transferu technologii
MŚP w ograniczonym zakresie dysponują czasem i kapitałem finansowym.
Rozwiązania innowacyjne wymagane są często jako natychmiastowa odpowiedź
na występujące problemy produkcyjne, a nie jako planowany rozwój technologiczny.
Posiadana przez MŚP wiedza w zakresie sprawdzonych technik może ułatwić
kontakty z odpowiednimi instytucjami oferującymi nowe techniki oraz przyspieszyć
proces wprowadzania niezbędnych zmian. Jednakże przeprowadzone badania
wskazują na brak sformalizowanych form kontaktów różnych potencjalnych
uczestników procesu transferu technologii w województwie śląskim oraz
brak wiedzy poszczególnych partnerów rynku technologicznego o zasobach
i możliwościach transferu technologii. Obecnie dominują kontakty nieformalne
i oparte na prywatnych znajomościach. Natomiast niedostateczne jest wykorzystanie
dla tego celu targów i giełd innowacji, spotkań biznesowych, seminariów
i konferencji oraz konkursów na najciekawsze przedsięwzięcia.
Na dość szeroką skalę MŚP korzystają z usług prywatnych specjalistów,
najczęściej pracowników instytucji B+R, z uwagi na znacznie niższe koszty,
krótszy okres, możliwość ominięcia formalnych procedur stwarzanych przez
te jednostki. Tego typu współpraca umożliwia lepszy kontakt osobisty,
lepsze zrozumienie potrzeb firmy, wybór "właściwego człowieka".
Podejmowane coraz częściej próby zapobieżenia tym praktykom (np. poprzez
zakaz wykonywania prywatnych usług na rzecz MŚP wprowadzane w jednostkach
B+R) mogą "ograniczyć" ten kanał transferu wiedzy do śląskich
MŚP.
W ramach procesu transferu technologii jako istotny element prowadzenia
działań innowacyjnych w MŚP, należy odróżnić:
- Transfer technologii poprzez współpracę między firmami (konsolidacja,
joint ventures, zakup licencji,...)
- Transfer technologii poprzez pośrednictwo między środowiskiem gospodarczym
i naukowym ("technology push" - opracowane przez sektor B+R
rozwiązania innowacyjne, dostarczone na rynek poprzez: bazy danych,
targi, seminaria, itp. - oraz "technology pull" - rozwiązania
innowacyjne opracowane na podstawie zrealizowanych w firmach audytów
technologicznych)
- Transfer technologii poprzez wymianę personelu pomiędzy instytucjami
B+R, a firmami ("collaborative innovation")
Badania wykazują, iż kompleksowy charakter niektórych transferowanych
rozwiązań innowacyjnych wymaga również ciągłego wsparcia technicznego
ze strony instytucji oferującej technologię, zarówno podczas jej wdrażania,
jak i podczas optymalizacji procesu produkcji. Jednocześnie, MŚP z branży
produkcji instrumentów medycznych, precyzyjnych i optycznych, maszyn i
urządzeń, produkcji gotowych wyrobów metalowych oraz firm lotniczych zgłaszają
potrzeby tworzenia branżowych centrów transferu technologii.
Dlatego konieczne jest:
- Tworzenie i rozwój instytucjonalnego systemu transferu technologii,
w tym:
- Sieci ośrodków wspierania innowacji i transferu technologii,
- Branżowych instrumentów transferu technologii, z priorytetem
dla branży produkcji instrumentów medycznych, precyzyjnych i optycznych;
maszyn i urządzeń; produkcji gotowych wyrobów metalowych oraz lotniczych,
- Parków technologicznych dla ułatwienia specjalistycznego transferu
technologii do MŚP o wysokiej innowacyjności.
- Zwiększenie świadomości MŚP o dostępnych formach transferu technologii
i sposobie ich przeprowadzenia.
- Opracowanie i wdrażanie procedur ułatwiających transfer technologii
poprzez alokację personelu pomiędzy instytucjami B+R a firmami.
- Wspieranie konsolidacji wśród MŚP, dla optymalnego wykorzystania
potencjału transferowanych technologii.
|
|
Urząd Marszałkowski Województwa Śląskiego
ul. Ligonia 46, 40-037 Katowice
|
|
|